Strona Główna

Nasz program

O nas

Forum

Galeria zdjęć

PIONIERZY

Kontakt
Artykuły:
Jan Włodarek
Historia
Sylwetki
Wywiady
Porady
Trening
Dietetyka
Medycyna
Wspomaganie
Sterydy
Ośrodki
RÓŻNE
Statystyka
Odwiedziło nas:
9998076
osób.
Oni są z nami:
Retoryka - umiejętność poprawnego mówienia i pisania. Autor:Helena Cichocka

(Szkic artykułu o współczesnym zastosowaniu retoryki, głównie w polityce, na podstawie książki prof. Jakuba Z. Lichańskiego „Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka”, t. I – II, Warszawa DiG 2007).

Termin „retoryka” przewija się ostatnio bardzo często - nie tylko w polskim życiu politycznym i to w najrozmaitszych kontekstach. Można by domniemywać, że jego zakres znaczeniowy robi wrażenie czegoś zdecydowanie negatywnego: „retoryka” danej partii politycznej, „retoryka” danego działacza , a ogólnie rzecz biorąc „retoryka” polityki np. ekonomicznej, sportowej – oto nieliczne przykłady używania tego terminu w polskich mass-mediach.
Pozostają odbiorcy retoryki – np. „ogłupiani retoryką ludzie”, którzy występują w jednym z ostatnio wydanych felietonów Tomasza Lisa (Pis-neyland, Świat Książki, Warszawa 2007, s. 124).


Nie warto zatem mnożyć dalszych kontekstów „zniesławiających” mało znaną przeciętnemu polskiemu odbiorcy „retorykę”, by stwierdzić, że to pewnie „narzędzie w rękach szatana” – może przecież ogłupiać, może dezorientować, jej działalność zasługuje zatem, zgodnie z dość popularną w naszym społeczeństwie opcją polityczną, np. godną potępienia. Czy używając terminu „retoryka” zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, czym rzeczywiście „retoryka” jest? Nie jest to z pewnością termin, którego możemy nie narażając się na zarzut pewnego braku w wykształceniu używać – ot tak sobie, jak komu wygodnie, jak popadło...

Początków sztuki retorycznej należy szukać w starożytności, a dokładniej w IV wieku p.n.e., kiedy to wielki uczony grecki Arystoteles ze Stagiry pozostawił nam pierwszy zachowany do dzisiaj (w przekładzie polskim liczący ok. 300 stron) podręcznik tej nieco tajemniczej dla współczesnego polskiego odbiorcy dyscypliny. Już Arystoteles uważał, że można mieć naturalne predyspozycje do uprawiania retoryki, ale to zdecydowanie nie wystarcza, trzeba te zdolności odpowiednio rozwijać poprzez zgłębianie i, co najważniejsze, zrozumienie tajników retoryki – nierozłącznie przecież związanej z pojęciem demokracji w życiu politycznym państwa. Upraszczając zatem wywody greckiego mistrza możemy obecnie powiedzieć, że retoryka jest nadal narzędziem (głównie polityki), narzędziem, które (szczególnie) w ręku polityka czasami staje się niestety niebezpieczne... Oczywiście nie wystarcza, wedle Arystotelesa, tylko mieć coś do powiedzenia (prawie każdy ma przecież dzisiaj coś do powiedzenia); trzeba wiedzieć, jak to poprawnie powiedzieć; trzeba znać zasady i reguły, jakimi kieruje się retoryka, a poza tym trzeba odpowiednie treści przekazywać w poprawnej formie językowej; inaczej przecież kształtujemy wypowiedź przeznaczoną do publikacji, inaczej – przeznaczoną do wygłoszenia – i z tym jest zazwyczaj w dzisiejszych czasach najgorzej... Jako że antyczna kultura słowa opierała się przede wszystkim na tekście mówionym-wygłaszanym, a nie na tekście pisanym, nie do pomyślenia była sytuacja, w której mówca nie umiałby przekazać słuchaczowi odpowiednich treści w odpowiedniej formie.

W uproszczeniu możemy powiedzieć, że poczynając od Arystotelesa – kształtowana przez wieki w różnych kulturach retoryka uczy nas, jak zebrać materiał do wystąpienia (lub publikacji), jak ten materiał ułożyć, jak opracować od strony stylistycznej (stąd retoryka była utożsamiana z teorią stylu), a następnie jak ten tekst zapamiętać (mnemotechnika), wreszcie – jak fachowo wygłosić (odpowiednie predyspozycje aktorskie mówcy, zwłaszcza dobra dykcja). To duże wymagania wobec osoby, która miałaby zajmować się aktywnym uprawianiem polityki. Wracając na chwilę do okresu rozkwitu demokracji ateńskiej (V – IV w. p. n. e.), należałoby przypomnieć, że greccy politycy swe funkcje państwowe sprawowali za darmo, jeszcze do tego dopłacali jako sponsorzy m.in. działalności państwa na polu kultury (w tym sportu, np. organizowanie rozmaitych igrzysk). Polityka nie mogła być zatem punktem wyjścia do zdobywania pieniędzy... wręcz odwrotnie – polityką zajmowała się wykształcona elita (w prawdziwym tego słowa znaczeniu). Retoryki nauczano w antycznych szkołach i na uczelniach, a jej nauczyciele – przede wszystkim sofiści, pobierali za tę naukę (zwłaszcza w okresie tzw. drugiej sofistyki: II/III w. n. e.) duże, jak na owe czasy, pieniądze. Jeśli ktoś retoryki nie znał, mógł być po prostu przez słuchaczy wyśmiany (dzisiaj np. wygwizdany?) – i to nie tylko w dosłownym tego słowa znaczeniu.

We współczesnych nam czasach ze znajomością retoryki bywa rozmaicie. Na pewno nie odważą się bez odpowiedniego przygotowania z zakresu retoryki wystąpić przed audytorium mówcy w krajach o rozwiniętej demokracji; oczywistym przykładem są dla nas Stany Zjednoczone i kraje anglojęzyczne, w których retoryka jest jednym z obowiązujących przedmiotów w szkołach oraz na wyższych uczelniach. U nas mówić każdy może, trochę lepiej, trochę gorzej... ośmieszając niekiedy osobę lub problem, o którym mówi.

Polska tradycja badań nad retoryką była, wbrew pozorom, bardzo bogata (zwłaszcza w XVI wieku – praktyczne powiązanie retoryki z polityką), ale tylko nieliczni potrafią obecnie fachowo i w sposób twórczy, a jednocześnie wybiórczy, z tajników retoryki korzystać.
Dla osób zainteresowanych zdobywaniem umiejętności poprawnego mówienia i pisania z pewnością będzie interesujący, a przede wszystkim przydatny, najnowszy – dwutomowy polski podręcznik (Jakub Z. Lichański Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka: t. I s. 237, t. II s. 210, Warszawa DiG 2007). Jest to właściwie obszerna monografia ilustrowana przykładami praktycznego zastosowania retoryki; jej autor – prof. dr hab. Jakub Zdzisław Lichański, założyciel Polskiego Towarzystwa Retorycznego, jest jednym z najlepszych polskich znawców rozwoju sztuki retorycznej na szerokim tle kulturowym Polski, Europy i Ameryki.

Po przedstawieniu w t. I podręcznika odpowiedzi na pytanie, czym jest retoryka, autor przechodzi do omówienia jej historii oraz do systematycznego wykładu teorii retoryki, aby w t. II przedstawić przykłady szczegółowych analiz praktycznego zastosowania retoryki zarówno a czasach antycznych jak i nowożytnych. Podręcznik uzupełnia bogata bibliografia, zatytułowana skromnie przez J. Z. Lichańskiego Wybrana literatura przedmiotu (t. I, s. 186 – 212); każdy może w tym cennym zestawieniu najważniejszych polskich, a przede wszystkim obcojęzycznych opracowań, znaleźć publikacje, które go szczególnie zainteresują oraz okażą się przydatne dla jego działalności naukowej bądź publicystycznej.

Myślę, że ze względu na nasze doświadczenia polityczne ostatnich lat i miesięcy warto powołać się tutaj dla przykładu na rozdz. II. 7. Debata – jako problem z zakresu teorii i praktyki retoryki (t. II, s. 169-176). Pozwolę sobie zacytować w tym miejscu fragmenty Wprowadzenia prof. J. Z. Lichańskiego do tego rozdziału:
„Trudno wyobrazić sobie współczesny świat bez znajomości technik prowadzenia debat, właśnie ta bowiem forma rozwiązywania konfliktów, poza oczywiście tzw. rozwiązaniem siłowym, ma szczególne znaczenie. Debata, jak każda technika negocjacyjna / technika pokojowego rozwiązywania sporów ... wymaga jednak znajomości pewnych technik, które musimy opanować, aby prawidłowo posługiwać się nią i osiągać w niej sukcesy. W niniejszym opracowaniu przedstawię pewne techniki, które można przenieść z teorii retoryki do debat.”

Dalej autor przypomina najważniejsze zasady retoryki dotyczące rozumowań, aby móc należycie ocenić przykłady zarówno nierzetelnego jak i rzetelnego argumentowania. Najciekawsza jest jednak dla nas w tym rozdziale „Analiza autentycznego przykładu” (s. 173-176), a jest nim debata pomiędzy Janem Rokitą a Andrzejem Lepperem, która odbyła się w studiu Radia ZET 14 marca 2004 roku, a zorganizowana była przez Monikę Olejnik; przedmiotem tej analizy jest materiał, który został opublikowany w Gazecie Wyborczej, 6.3.2004, s. 8-9. Analiza debaty została przedstawiona przez J. Z. Lichańskiego w formie przejrzystej tabeli (s. 174-175), po której następują odpowiednie wnioski z przeprowadzonych wyżej rozważań. Zakładając, że Czytelnik zechce sam zapoznać się z tym materiałem, przytoczę tylko ich zakończenie (s.176):
„Przedstawiony przykład pokazuje zatem pewien problem – oto coś nazywamy debatą, ale słuchacze, acz może i zainteresowani problemem, dowiedzieli się tylko, że pewien pan zapewne nie powinien być posłem. W sprawach merytorycznych, niestety, każdy pozostał ze swoją wiedzą. Innymi słowy – nie była to rzeczowa, w pełni uargumentowana rozmowa, debata; tylko efektowne przesłuchanie. Zatem – retoryka z zupełnie „innej parafii”.

Znajomość posługiwania się retoryką przydatna jest dla wszystkich, którzy mają ambicje, aby opanować umiejętność przekonującego mówienia i pisania, a więc i dla entuzjastów ćwiczeń siłowych, którzy zawodowo również wykonują odpowiedzialną pracę np. na stanowiskach menedżerów, szefów firm, trenerów, dlatego też swój szkic artykułu przedstawiam na Stronie JWIP.PL traktującej o kulturystyce. Mam nadzieję, że retoryka wzbudzi u nich, jak również i u innych „ludzi żelaza” szersze zainteresowanie i sięgną po fachowe, a zarazem interesujące, opracowanie profesora J. Z. Lichańskiego. (Styczeń 2008).

Autor: Profesor dr hab. Helena Cichocka z Instytutu Filologii Klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego.
Rej.624/Różne - 85/ 2012.10.10/ JWIP.PL
Aktualizacja: 2012.10.10, godz. 16:31



Nie należy rozpoczynać treningu siłowego pod wpływem środków dopingujących i odurzających. Przed wykonywaniem opisanych tutaj metod treningowych i ćwiczeń należy się skonsultować z lekarzem. Autorzy i właściciel strony JWIP.PL nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności za skutki działań wynikających bezpośrednio lub pośrednio z wykorzystania informacji zawartych na tej stronie.
Ostatnie Artykuły
Skutki koronawiru...
Święta Wielkiej ...
Zmarł nasz Przyja...
Wspomnienie... Pa...
Rak jądra choroba...
Flesz
Pabianice 1976 r.
Pabianice 1976 r.
SPOTKANIA
Na forum
Tylko aktywnych zapraszamy na forum
oraz
do Pionierów



















































Jeżeli na tej stronie widzisz błąd, napisz do nas.

Jan Włodarek | Historia | Sylwetki | Wywiady | Porady | Trening | Dietetyka | Medycyna | Wspomaganie | Sterydy | Ośrodki | RÓŻNE